Radar Öncesinin Akustik Radarları “Tele-Kulak”lar

2007'Aralık

Radarların ilk denemeleri 1900’lerin başına dayanır. Pratikte kullanılmaya başlanmaları ise 1930’ları bulmuş. Hele de II. Dünya Savaşı, radarların kendilerini ispatladıkları, orduların gözü-kulağı haline geldikleri bir dönem olmuş. Radarlar, hava ve deniz araçlarının uzaktan tespit edilmesinde bu kadar önemliyse, daha öncesinde ne yapılıyormuş dersiniz?

Radar öncesinde hava ve deniz araçlarının uzaktan tespitinde en çok kullanılan yöntem tabii ki çıplak göz ya da dürbün gibi optik araçlar kullanmakmış. Gündüz ve açık bir havada, açık alanlarda optik araçlar çok işe yarıyor. Fakat, özellikle savaş zamanında düşmana son ana kadar kendini göstermeden saldırmak önemli olduğunda, gece ve hava görüşünün (sis, pus, bulutlar) iyi olmadığı zamanlar daha da tercih edilir olmuş. Henüz radarlar pratik kullanıma geçmediğinden ordular buna çözümler geliştirmişler. Bunlardan en ilginç olanları arasında sesin algılanmasına dayalı olanlar. Uzaktaki deniz ve de özellikle de hava araçlarının çıkarmış olduğu sesleri algılamak ve bunların yönlerini tespit etmek için çeşitli akustik araçlar geliştirilmiş.

Akustik uzaktan tespit araçlarının bir çoğu büyük bir “kulak”. Bunlara “tele-kulak” da diyebiliriz. Birçoğu huni ya da çanak antenlere benzeyen bu düzenekler, sesin odaklanarak yükseltilmesi prensibine dayanıyor. Sesin geldiği yönü hassas bir şekilde tespit edebilmek için genelde iki “kulak” kullanılıyor. Hava araçlarının yüksekliğini de tespit edebilmek için iki kulak daha ekleniyor. Nesnenin yatay ve düşey yönlerini tespit için toplam dört kulak yeterli. Bazısında kulakların şekilleri, sayıları ve yerleştirilme biçimleri çok farklı.

Tek kulaklı devasa çanaklar ve ses yankı duvarları genelde sabit ve betondan yapılmış. Diğerleri ise mobil. Bunlar tekerlekleri sayesinde kullanılacakları yerlere taşınıyorlar. Kısa bir sürede sabitlenerek kullanıma hazır hale getirilebiliyorlar. Bazılarını kullanmak için tek operatör gerekli iken, kimisi iki ya da daha çok personele ihtiyaç duyuyor. İki operatörlü olanlarda genelde birisi yatay, diğeri de düşey pozisyonu tespit ediyor.

Büyük saldırılarda çok sayıda uçak kullanıldığı ve bunlar birçok yönden saldırabileceği için tele-kulaklardan oluşan bataryalar oluşturulmuş. Çok sayıdaki tele-kulak bir arada kullanılarak çok sayıdaki hedefin ayrı ayrı tespit edilebilmesi sağlanmış.

Koordinatları tespit edilen düşman araçları top ya da uçaksavarları yönlendirerek daha yaklaşmadan yok edilmeleri için kullanılıyor. Özellikle gece ve olumsuz hava koşullarında düşmanın zamanında tespit edilmesi ve çok yaklaşmadan yok edilmesi ya da geri püskürtülmesi çok avantaj sağlamış. Bunu gören birçok ordu, kendi tele-kulaklarını geliştirmiş ve kullanmış. Fakat radarların kullanıma girmesi ve yaygınlaşması ile bir süre sonra bunlar devre dışı kalmış.